सभापति पदमा निर्वाचित भएको एक वर्ष पुग्न लाग्दासमेत शेरबहादुर देउवाले केन्द्रीय कार्यसमिति विस्तार तथा पदाधिकारी मनोनयनलाई किन पूर्णता दिन सकेनन् रु यो प्रश्न नेपाली कांग्रेसभित्र मात्रै होइन, बाहिर पनि निकै चासोको विषय बनेको छ । यसको मुख्य कारक देउवाको कार्यशैली हो कि रु महाधिवेशनमा चुनाव जित्नका लागि दिइएको आश्वासन नै मुख्य कारक हो रु वा आफ्नो उत्तराधिकारी कसलाई बनाउने भन्ने जोडघटाउ पो मुख्य कारक हो कि रु
आखिर नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसमितिले पूर्णता नपाउनुको कारण के हो रु महाधिवेशन सकिएको एक वर्ष नपुग्दै पार्टी सभापति देउवा र उपप्रधानमन्त्री विमलेन्द्र निधीबीच किन द्वन्द्व भयो र ?
देउवाको राजनीतिक यात्रा र कार्यशैली
चितवनमा ०२९ सालमा सम्पन्न नेविसंघको दोस्रो महाधिवेशनद्वारा अध्यक्ष बनेसँगै नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा देउवाको उदय भएको हो । त्यतिबेला वीपी कोइराला भारत प्रवासमा थिए । कृष्णप्रसाद भट्टराई वीपी कोइरालासँग फरक मत राख्दै स्वदेशमै राजनीतिक गतिविधि गरिरहेका थिए ।
जानकारहरुका अनुसार विद्यार्थी नेताहरुमा त्यतिबेला पनि नेविसंघको अध्यक्ष को बन्ने भन्ने कुरामा देउवा र रामचन्द्र पौडेल चर्चामा थिए । देउवाभन्दा पौडेल नै भट्टराईको नजिक भएको वीपीलाई थाहा थियो । वीपीले त्यही आशयको सन्देश भट्टराईलाई पठाए । तर, वीपीको त्यो सन्देशलाई भट्टराईले सशंकित रुपमा लिए । वीपीको यही सन्देशका कारण भट्टराईले पौडेलको सट्टा देउवालाई अघि सारे ।
सामान्यतः दुई(दुई वर्षमा नेविसंघको महाधिवेशन हुनुपर्ने थियो । धेरैपटक पुनर्गठन भयो, तर लामो समयसम्म महाधिवेशन हुन सकेन । क्याम्पसहरुमा पनि नेविसंघको गतिविधिलाई देउवाले खासै बढाउन सकेनन् । देउवा भट्टराईको ‘ग्रिप’ छाडेर कोइराला परिवारसँग निकट भइसकेका थिए ।
वीपी कोइरालालगायत कांग्रेसका नेताहरु २०३३ सालमा राष्ट्रिय एकता तथा मेलमिलापको नीति लिएर भारतबाट स्वदेश फर्किए । त्यसपछि देउवाको हिमचिम कोइराला परिवारसँग झन निकट भयो ।
उता भट्टराईले विस्तारै बलबहादुर केसीलाई अघि बढाए । नेविसंघको अध्यक्ष देउवा भए पनि ०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनको नेतृत्व बलबहादुर केसीले गरे । देउवा नेविसंघको अध्यक्ष हुँदाहुँदै विद्यार्थी आन्दोलनको नेतृत्व बलबहादुरले गरेकोमा वीपी सशंकित भए । वीपीले तुरुन्तै आन्दोलन रोक्न आग्रह गरे । तर, भट्टराईको आड पाएका केसीले आन्दोलन रोकेनन् । बलबहादुरले ०३६ सालको आन्दोलन टुंगोमा त पुर्याए, तर आन्दोलनलाई सम्झौतामा टुंग्याएको भन्दै उनलाई कलोमोसो दलेर ठेलामा काठमाडौं घुमाइयो । यो ठेला यात्रामा नेविसंघकै केही नेताहरुको समेत रहस्यमय सहभागिता रहेको तीतो अनुभव बलबहादुर केसीको छ ।
जनमत संग्रहको घोषणापछि बलबहादुरलाई नेविसंघको कार्यवाहक अध्यक्ष दिन देउवा बाध्य भए ।
देउवामाथि नैतिकताको प्रश्न उठेको थियो । तर, वीपी कोइरालाले देउवालाई जनमत संग्रहका क्रममा आफूसँगै देशव्यापी घुमाए । देउवाका लागि यो निकै ठूलो अवसर थियो । प्रायजसो भाषणमा वीपीले देउवाको नाम लिन छाडेनन् ।
निधीको उदय, देउवाको भाग्योदय
नेविसंघमा कार्यवाहक अध्यक्ष भएको एक वर्ष नबित्दै बलबहादुरले ०३६ साल चैतमा नेवि संघको तेस्रो महाधिवेशन सम्पन्न गरे । जनकपुरमा सम्पन्न त्यो महाधिवेशनबाट अध्यक्ष बन्ने स्वाभाविक उत्तराधिकारी बलबहादुर नै थिए । तर, बलबहादुरलाई रोक्नकै लागि वीपी कोइरालाले विमलेन्द्र निधीलाई अघि सारे ।
निधीलाई अघि सार्दा कृष्णप्रसाद भट्टराईको मुखबुझो लाग्ने अवस्था एकातिर थियो । अर्कातिर, तराई मूलका मूर्धन्य नेता महेन्द्रनारायण निधीलाई आफ्नो अझै निकट बनाउन वीपी चाहन्थे ।
भट्टराई र निधीको राजनीतिक लाइन त्यतिबेला एउटै थियो । विदेशी भूमिमा गएर स्वदेशको आन्दोलन चर्काउन सकिन्न भन्ने लाइन भट्टराई र निधीको थियो । तर, विमलेन्द्रले पनि पूरा कार्यकाल नेवि संघको अध्यक्ष बन्न पाएनन्, वीचमै ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीको उदय भयो ।
पञ्चायत ढलेपछि ०४८ सालको आम निर्वाचनमा नेविसंघका सबै पूर्वअध्यक्ष र तत्कालीन बहालवाला अध्यक्ष खाँडसम्मले टिकट पाए । तर, नेवि संघको तेस्रो अध्यक्ष निधीले टिकट पाएनन् ।
प्रतिक्रिया