संखुवासभाले जालसाजी, किर्ते, ठगी, गालीगलौज लगायत फौजदारी प्रकृतिका घटनाहरु व्यहोर्नु परेको घटना भोटखोला गाउँपालिका वडा नं. ४ को मात्रै हैन । विभिन्न समयमा संखुवासभामा घटेका केही घटना मुलुकका राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यम समेतका शीर्ष–समाचार, विचार, विश्लेषण र सम्पादकीयका विषय–वस्तु बनेका छन् भने सम्बन्धित क्षेत्रका सर्वोच्च निकायहरुको पनि ध्यान आकर्षित गर्ने गरेको छ ।

यही संखुवासभा जिल्लाको मित्रराष्ट्र चीनसँग जोडिएको भोटखोला गाउँपालिकाको वडा नं.४ सिप्रुङका २० वर्षअघि दिवँगत भएका दलबहादुर तामाङ्गको स्वामित्वको जग्गा किर्ते र जालसाजीको माध्यमबाट किनबेच भएको घटनाले संखुवासभाका आम जनता सँगै स्थानीय र राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरुको ध्यान तान्यो ।

अहिले सञ्चारमाध्यम र सञ्चारकर्मी यस घटनाको तथ्य खोजी कार्य र आम जनतासमक्ष तथ्ययुक्त समाचार वा जानकारी पे्रषण गर्ने काममा सुस्त देखिएका छन् । किनभने सञ्चारकर्मी प्रहरी अनुसन्धानबाट प्राप्त नतिजाको पर्खाइमा छन् भने स्वयम् प्रहरी चाहीँ सबुत प्रमाणको खोजीमा छन् सरोकारवाला र आम जनता भने घटनाको प्रहरी अनुसन्धानमा भएका प्रगति, अनुसन्धानले लिने बाटो र न्यायिक परिणाम जान्न अत्यन्त उत्सुक छन् ।

भोटखोला गाउँपालिकाभित्र निर्माण हुन लागेको “माथिल्लो अरुण जलविद्युत आयोजना”ले आयोजनालाई आवश्यक जग्गा अधिग्रहण गर्न अधिग्रहणमा परेका जग्गाहरुको कित्ता नम्वर र क्षेत्रफलसहितको सूचना प्रकाशन गरेपछि यो घटनाको बिजारोपण भएको आम विश्लेषण छ ।

अधिग्रहण हुने जग्गाको सूचीमा स्थानीय दलबहादुर तामाङ्गको नाममा रहेका जग्गाहरुमध्ये कित्ता नं.२७५ र २८० को २७ रोपनी जग्गा परेको र आयोजनाबाट राम्रो मूल्यमा मुआव्जा पाइने लोभले जनप्रतिनिधि र मालपोत कार्यालयका चल्तीका कर्मचारीहरुको मिलेमतोमा सो जग्गा हत्याउन प्रपञ्च भएको आम निष्कर्ष छ ।

गत फागुन २२ गते विममाया तामाङ्गको नामबाट जिल्ला प्रशासन कार्यालय संखुवासभामा जालसाजी गरी ठगी गरेकोमा हदैसम्मको कारवाही गरी पाउँ भनी उजुरी परेपछि मात्र गत फागुन १ र २ गतेको यो प्रपञ्च छताछुल्ल भएको हो ।

परिणामस्वरुप अहिले भोटखोला गाउँपालिका वडा नम्वर ४ का वडाध्यक्ष किङ्साङ् भोटे, भोटखोला वडा नम्वर ४ कै सुरेन्द्र तामाङ, कल्पना भोटे, ङिमा लाजुङ भोटे मालपोत कार्यालय संखुवासभा खाँदवारीका नायव सुव्वा महेन्द्र पराजुली, मकालु गाउँपालिका वडा नं. ४ का अनिस गुरुङ र चैनपुर नगरपालिकाका पासाङ शेर्पा अहिले प्रहरी नियन्त्रणमा छन् ।

घटनाको विवरण 
भोटखोला गाउँपालिका वडा नं. ४ सिप्रुङका दलबहादुर तामाङ्गको कित्ता नं.२७५ र २८० को करिब २७ रोपनी जग्गा अधिग्रहणमा परेको सूचना “माथिल्लो अरुण जलविद्युत आयोजना”ले जब सार्वजनिक रुपमा प्रकाशन ग¥यो तब जग्गा हत्याउने खेल शुरु भयो ।

जग्गाधनी दलबहादुर तामाङ्ग २०५८ सालमा नै स्वर्गे भइसकेको, सन्तति कोही नभएको भन्ने कुराको जानकार वडाध्यक्ष किङ्साङ भोटेले स्थानीय एउटी महिलालाई दलबहादुर तामाङ्गको हकवाला विममाया तामाङ्ग भनी खडा गरे ।

र तिनै महिलाको फोटो राखेर फागुन १ गते विममायाको नाममा जिल्ला प्रशासन कार्यालय संखुवासभाबाट नागरिकताको प्रमाण पत्रको प्रतिलिपि हासिल गरे ।

फागुन २ गते सोही नागरिकताको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपिमा उल्लेखित विममायाको नाममा मालपोत कार्यालय खाँदबारीबाट दलबहादुरको नाममा दर्ता कायम रहेको ६ कित्ता जग्गा नामसारी गरे ।

त्यसै दिन विममायाको नाममा नामसारी भइआएका ६ कित्ता जग्गा मध्ये अधिग्रहणमा परेका दुई कित्ता जग्गा कित्ता नम्वर २८० को करिब २४ रोपनी जग्गा कल्पना भोटे र ङिमा लाजुङ् भोटेको संयुक्त नाममा र कित्ता नम्वर २७५ का करिब तीन रोपनी जग्गा पासाङ शेर्पाको नाममा राजीनामा रजिष्ट्रेसन गरी जग्गाको रजिष्ट्रेसन पारित गराए ।

नाटकीय रुपमा जम्माजम्मी २४ घण्टा भित्रै जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट नागरिकताको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि निकाल्ने काम, प्रतिलिपिमा उल्लेखित नाममा मृतकको नामको जग्गा नामसारी गर्ने काम र नामसारी भई आएको व्यक्तिबाट अन्य व्यक्तिको नाममा जग्गा रजिष्ट्रेसन पारित गर्ने काम भएको छ ।

यस घटनाका कारण अहिले संखुवासभा जिल्लामा निकै खैलाबैला मच्चिएको छ । जो रक्षक उही भक्षक भने जस्तै मालपोत कार्यालयका कर्मचारीको भूमिकाका कारण सरकारी निकायको विश्वसनीयतामा प्रश्न उठेको छ । किर्ते र जालसाजीको आरोपमा प्रहरी हिरासतमा रहेका वडाध्यक्ष किङ्साङ् भोटे नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी एमालेबाट निर्वाचित वडाध्यक्ष भएका कारण र मालपोत कार्यालयका कर्मचारी र लेखापढी व्यवसाय गर्ने घटनाका आरोपितहरु नेपाली काङ्ग्रेस समर्थित भएका कारण राजनीतिक दलहरुले पनि यस घटनालाई चासोका रुपमा हेरेका छन् । त्यसैगरी प्रहरी हिरासतमा रहेका आरोपितहरुका आफन्त, शुभचिन्तक भने शक्तिकेन्द्र र कानुन व्यवसायीसँग धाउन थालेको घुइरो–घुइरो हल्ला चल्न थालेको छ । आम जनता उत्सुक र त्रस्त पनि छन्, कतै शक्ति र पैसाको आडमा न्याय प्रभावित हुने हो कि भनेर ।

घटनाको कडी 
जग्गा हत्याउने यस घटनाको केन्द्रमा विममाया तामाङ्गको नाम आएको छ । को हुन् विममाया ? अहिले कहाँ के गर्दैछन् विममाया ? विममाया र दलबहादुरबीचको सम्बन्ध के थियो ? उनलाई दलबहादुरको निकटतम हकवाला कसरी ठह¥याइयो ? दलबहादुरको हकवाला वा आफन्त कोही छैनन् त ? विममायाको नाममा अहिले देखा परेकी प्रौढ महिला को हुन् ? यस्ता अनेकन प्रश्न खडा भएका छन् ।

यो विषयमा हालसम्मको घटनालाई केलाउँदा जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट २०४३ साल जेठ १९ गते जारी भएको नागरिकताको प्रमाणपत्रमा उल्लेख भए अनुसार विममाया तामाङको हालको उमेर ७५ वर्ष पुगेको छ । वि.सं. २०४३ सालमा ४१ वर्ष पुगेको भनी जारी भएको नागरिकताको प्रमाणपत्रमा पिताको नाम उल्लेख छैन । पतिको नामथरमा दिलबहादुर तामाङ्ग भनी उल्लेख छ । दलबहादुर र दिलबहादुरबीचको सम्बन्ध कानुनी प्रमाण र स्थानीय समाजले समेत औंल्याएको छैन । जसले गर्दा दिलबहादुरको पत्नी विममायाले दलबहादुरको सम्पतिको उत्तराधिकारीका रुपमा हकदावी गर्न वा नामसारी गर्न सक्ने कानुनी र सामाजिक प्रमाण समेत नखुलेकाले दलबहादुरको सम्पति विममायाको नाममा कसरी नामसारी भयो भन्ने प्रश्न उठेको छ ।

अहिले विममाया तामाङ्ग भनी बताइएकी महिला भने दलबहादुरको छोरी चिण्डीमाया तामाङ्ग हुन् भन्ने चर्चा हुन थालेको छ । उमेरले ६० नाघेकी, निरक्षर, आँखाको दृष्टि मधुरो भएकी र सामान्य आवाज समेत सुन्न कठीन पर्ने गरेकी महिलासँग चिण्डीमाया तामाङ्गको नामको अर्को नागरिकताको प्रमाण पत्र छ । २०४३ जेठ १७ गते नै जिल्ला प्रशासन कार्यालय संखुवासभाबाट जन्ममिति २०१७ साल, पतिको नाम भत्त बहादुर तामाङ भनी उल्लेख भएको र पिताको नाम उल्लेख नभएको नागरिकताको प्रमाणपत्र छ । दलबहादुरकी सहोदर छोरी चिण्डीमाया हुँदाहुँदै उनैलाई विममाया भनी जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट नागरिकताको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि निकालियो ? छोरी चिण्डीमाया हुँदाहुँदै किन विममायाको नाममा जग्गा नामसारी गरियो ? आदि प्रश्न खडा भएका छन् ।

दलबहादुर, दिलबहादुर, विममाया, चिण्डीमाया लगायतका पात्र र तिनीहरुबीचको सम्बन्ध खुलाईदिने स्थानीय समाज भने कानुनी झमेलामा परिने, प्रहरी अनुसन्धानका लागि तानिँदा घर छाडेर सदरमुकाम जानुपर्ने, यातायात र होटलको वासमा निकै पैसा खर्च गर्नुपर्ने भयले मौन छ । अधिकाँश मानिस बोल्नै परे यस विषयमा आफू पूर्ण रुपमा अनभिज्ञ रहेको बताउँछन् । अनुसन्धान चलिरहेको भनेर प्रहरी प्रशासनले हालसम्मको अनुसन्धानको प्रगति सार्वजनिक नगरेकाले पनि यस प्रकरणलाई लिएर जनमानसमा अनेकन् सकारात्मक नकारात्मक अड्कलबाजी हुने गरेका छन् ।

अज्ञात विममाया
वडाध्यक्ष र मालपोतका कर्मचारीको मिलेमतोमा घटाइएको यस जग्गा घोटला काण्डमा प्रमुख पात्र बनाइएकी विममाया को हुन् भन्ने आजसम्मको अनुसन्धानबाट खुल्न सकेको छैन । जीवित छन् वा छैनन् भन्ने कुरा नै अन्योलग्रस्त छ । विममायाको नामको नागरिकताको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि लिनु पर्ने र त्यसमा अरु कसैको फोटो र ल्याप्चे सहीछाप गराउन पर्ने कारण पनि प्रष्ट हुन सकेको छैन । तथापी फागुन १ गते यता भएका नागरिकताको प्रमाणपत्रको प्रतिलिपि लिनेकाम, जग्गा नामसारी गर्ने काम, जग्गा राजिनामा रजिष्ट्रेसन गर्ने काम, किर्ते जालसाजी भयो भनी जाहेरी दिने काम लगायतका सबै कानुनी क्रियाकलाप भने विममायाको नाममा भएका छन् ।

हाल विममाया भनिएकी चिण्डीमाया आफू अनपढ भएकाले यी सबै प्रकरणमा अनभिज्ञ रहेको बताउँछिन् । चिण्डीमायाको भनाईलाई विश्वास गर्ने हो भने समाजका अबोध, सोझासिधा अनपढ मानिसहरु टाठाबाठा अनि पदाधिकार वा जिम्मेवारीमा रहेकाहरुको माखेसाङ्लो जो कोही पर्न सक्छ । कानुनी राज्यको मूल्य मान्यतालाई धज्जी उडाउँदै मच्चाएको यस किसिमको लुटतन्त्रका दोषीलाई उन्मुक्ति दिने हो भने भावी नेपाली समाज के–कस्ता प्रवृत्तिको र कस्तो बन्ला सहजै चित्रण गर्न सकिन्छ ।

दैवले नेपालीको रक्षा गरुन् ।