पछिल्लाे समय धरानमा खल्बलिएकाे सद्भाव भदाै ९ गते अझ विथाेलिने सम्भावना थियाे । गाई गाेरुकाे बध् गरिएपछि आफ्नाे आस्थामा चाेट पुगेकाे भन्दै हिन्दु धर्मावलम्बिहरु प्रदर्शन गर्न धरानमा भेला हुने कार्यक्रम थियाे भने त्यसकाे प्रतिवाद गर्न पहिचानवादीहरु पनि तयार थिए । यसले नमिठाे घटना निम्त्याउँथ्याे तर जिल्ला प्रशासन कार्यालयले निशेधाज्ञ जारी गरेर स्थिति बिग्रन दिएन ।

यसरी गाई गाेरु काटिने र तनाब निम्तिएकाे याे पहिलाे घटना हाेईन । ठाउँठाउँमा छिटपुट भईरहेकै घटना हाे । यस पटक भने सतहमा आएपछि उग्र रुप लिएकाे मात्र हाे । यसकाे मतलव गाईगाेरु काटिएकाे यस पटक मात्र हाेईन विगतदेखि नै काटिदै आएकाे थियाे भने याे धरानमा पनि पहिलाे पटक हुँदै हाेईन ।

गाईगाेरु आँखै अगाडी काटिदा गाईलाई माताकाे  रुपमा मान्दै आएका हिन्दु धर्मावलम्बि आक्राेशित हुनु अत्यन्तै स्वभाविक हाे । आफ्नाे आस्थामा कसैले लात मार्दा टुलुटुलु हेरेर काेहि पनि बस्न सक्दैन । यस पटककाे धरानमा जस्ताे गरिएकाे अतिरञ्जितकाे प्रतिकार गर्न आवश्यक पनि छ ।

त्यसाे भए गाई गाेरुकाे मासु आफ्नाे सँस्कारमा जाेडिएकाहरुले मासुकाे प्रयाेग गर्नु गलत नै हाे ? के उनीहरुकाे चाँहि धर्म, संस्कार वा संस्कृति हाेईन ? उनीहरुले चाँहि आफ्नाे सँस्कार गर्न नपाउँनु ? जस्ताे, याे पंतिकार किराँत कुलुङ समुदायकाे हाे । कुलुङ जातिमा आफ्नाे मुख्य संस्कारहरुमा गाेरुकाे मासु अनिबार्य छ । त्यस मध्येकाे एउटा उदाहरण, मृत्यू सँस्कारमा गाेरुकाे मासु नभए पितृ परलाेक जाँदैनन् भन्ने मान्यता छ ।  कुलुङ जातिकाे मुख्य चार्ड चाक्चाकुरमा गाेरुकाे मासु अनिबार्य छ । कुलुङ समुदायमा थुप्रै किम्बदन्तिहरु छन् की गाेरुकाे मासु प्रयाेग भएपछि मात्र सुब्बेफाब्बे भएकाे । अनि गाेरुकाे मासुकै कारण आफ्नाे सँस्कार नगर्नु ? यहाँ कुलुङ जातिकाे मात्र कुरा हाेईन, थुप्रै आदिवासी समुदायकाे गाेरुकाे मासुसँग संस्कार जाेडिएकाे छ । उनीहरुले आफ्नाे सँस्कार गर्न नपाउनु ?

हाे, यहाँ अर्काे मुख्य कुरा गाई गाेरुकाे बध् गर्नु गैह्र कानुनी हाे । काट्न पाईदैन, काेहि कसैले बध् गरे अपराध ठहराई कानुनी सजायकाे भागेदार बन्नु पर्छ र केहि हुँदै पनि आईरहेका छन् । तर, गाई गाेरुकाे बध् गर्नु गैह्र कानुनी भनेर मात्र समस्याकाे समाधान हुने देखिदैन । किनभने विगत एक दशक फर्किएर हेर्ने हाे भने पछिल्लाे समय गाेरुकाे बध् हुने क्रम बढ्दाे छ । राज्यले आफुहरुकाे पहिचान मास्न खाेजेकाे भन्दै ‘देखासेखि’ पनि बध् गरेकाे पनि देख्न पाईन्छ ।

नेपाल बहुधार्मीक, बहुसाँस्कृतिक र बहुपहिचान सहितकाे देश हाे । तसर्थ एकले अर्काकाे आस्था, धर्म र पहिचानकाे सम्मान गर्दै आफ्नाे सँस्कार मान्न पाउनु पर्दछ । यहाँ कसैले कसैलाई हेपेर, पेलेर वा दमन गरेर ठिक पार्छु भनेर कसैले साेँचेकाे छ भने त्याे भन्दा ठुलाे भ्रम केहि पनि छैन । त्यसकाे नतिजा गृहयुद्ध बाहेक केहि पनि हाेईन, जस्ले कस्लाई फाईदा पुर्याउँला भनेर सहजै अनुमान लगाउँन सक्छाैं ।

धरानकाे गाेरु काण्ड पश्चात विभिन्न राजनितिक दल, सामाजिक संघ संस्था, नागरिक अगुवा लगायतले सामाजिक सद्भाव कायम् गर्न अनुराेध गरेका छन् । सर्वपक्षीय प्रयासबाट नै यस पटक धरान सम्भावित दुर्घटनाबाट बचेकाे छ । तर, याे समस्या सदाकाे लागि हटेकाे छैन र यत्तिले मात्र समाधान हुने पनि देखिदैन । त्यसाे भए अब के गर्ने त ? सँधै यस्तै गाेरुकाे मासुवाला लफडा आईरहने र मुडभेट गराईरहने ? हाेईन भने याे समस्या सदाकाे लागि हटाउने तर्फ लाग्नै पर्छ, समाधानकाे उपाय खाेज्नै पर्छ ।

जस्ताे, कानुन संशाेधन गर्ने । गाेरुकाे मासु प्रयाेग गर्नेहरुले बध् गर्न पाउनु पर्ने तर हिन्दु धर्मावलम्बीहरुकाे बस्ति भन्दा ताेकिएकाे टाढाकाे दुरिमा मात्र । यदि साे बमाेजिम नगरिए वा गलत मनशायले गाईगाेरु प्रति आस्था राख्नेहरुकाे भावनामा असर पुग्ने आसयले कुनै कृयाकलाप गरे गैह्र कानुनी हुने । छलफल र बहसकाे विषयमा यहाँबाट पनि प्रवेश गर्न सकिन्छ ।

यदि याे समस्याकाे समाधान बेलैमा नखाेजिए गाईगाेरु काट्नेहरुले काटिरहने छन्, सके जत्ति राज्यले पक्राउ गरिरहनेछन्, यस अघिकाे जस्तै छुटिरहनेछन् । घटना अतिरञ्जित हुदै जानेछन् र देशमा अशान्ति भईरहनेछ । विचमा खेल्नेहरुले नाफा लेलान् तर देश सँधै हारिरहनेछ ।