आजकाल केटाकेटी पढाउन गाउँ गाउँबाट महिला दिदी बहिनीहरु शहर बजारको आसपास थुप्रै भेटिन्छन् । धेरै महिलाहरुको श्रीमान् विदेशमा हुनुहुन्छ भने कसैको गाउँघरमै । यदि तथ्याङ्ग नै लिने हो भने पनि जनसंख्याको केही भाग पर्न आउँछ । झट्ट हेर्दा उनीहरुले घर छाडेर कोठा भाडामा लिई बस्नु पर्ने बाध्यता आफ्नो सन्तानको सुन्दर भविष्यप्रतिको आशा र जिम्मेवारी हो । तर यसले पार्ने आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक तथा नकारात्मक प्रभावको सम्भावना कति होला अध्ययन हुन बाँकी नै छ । यस्तो स्थिति कसरी आयो भन्ने जिज्ञासालाई एकपटक नियालौं ।

विरुवापालन, पशुपालन हुदै कृषिको उद्भवबाट १० हजारदेखि छ हजार वर्षपछि सुरु भएको ऐतिहासिक चरण आमूल परिवर्तनकारी रह्यो । कृषिको उद्भव, स्थायी बसोबास, भूमि र अन्य प्राकृतिक, सामुदायिक स्रोतमाथिको निजी स्वामित्वः स–साना विशिष्टिकृत औद्योगिक प्रतिष्ठानको जन्म, राज्य, वर्ण र कुल प्रथाको जन्म र स्रोत साधन र धनका आधारमा आर्थिक, राजनीतिक भेदभावको उद्भवले नयाँ युगको र नयाँ मानव जातिको सुरुवात गरे । निजी स्वामित्वका स्रोत प्रयोग गरेर धन सञ्चय गर्न सकिने, धेरै सन्तान, ठूलो परिवार र कुटुम्बमार्फत धेरै श्रम सञ्चय र सञ्चालन गर्न, धेरै स्वास्नी, रखौटी, दासीमाथि निजित्व जमाउने रीति रह्यो । त्यसरी श्रम, श्रमिक र प्रजनन् समेत किनबेचको परिधिभित्र रहन आयो ।

जैविकरुपमा मानव गतिमा गत पाँच लाख वर्षयता खास परिवर्तन नदेखिएतापनि हरेक चरणमा मानव र प्रकृति, स्त्री र पुरुष लगायत मानव समूहबीचका आपसी सम्बन्धमा उथल पुथलकारी परिवर्तन भएका छन् । सम्बन्धमा नयाँ आयाम आविष्कार भएका छन् । सम्बन्धका पुराना आयाममा आमूल रुपान्तरण भएको छ । युग परिवर्तन भनेकै व्यक्तिगत, मनोबैज्ञानिक, सामुदायिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक, आर्थिक युगान्तर हो । युगान्तरको क्रममा मानव अन्तरसम्बन्ध र मानव मनोविज्ञान परिवर्तित र परिभाषित हुन्छन् । “ठूलो जहान, कुलीन घरना, ठूलो कुटुम्ब, अहिले सानो परिवार, उत्पादनका साधनविहिन कामदारका परिवारमा आश्रितहरुको जन्म भएको छ । कतै हाम्रा नारीहरु अझ आश्रित भएर बाँच्नुपर्ने स्थिति त आउँदैन ?”
पुजींबादले उत्पादनको क्षेत्र घर र धेरै हदमा गाउँबाट बाहिर धकेल्यो । परिवारको सांस्कृतिक र आर्थिक क्षेत्रमा वृहत संकुचन ल्यायो । गैर पारिवारिक, गैर कुल, गैर जात, गैर जातिय क्षेत्र बृहत बनायो । तर अधिकांश स्त्रीलाई यसले घरमा कैद ग¥यो । परनिर्भरता झन बढायो । फलस्वरुप बिभिन्न किसिमका हिंसाहरुबाट नारीहरु पिडित भइरहेको यत्रतत्र सुनिन्छ । यसरी सामान्ती युगजस्तै पुंजीबादी विश्व प्रणाली अन्तरगत स्त्री–मुक्ति असम्भव छ । किनभने पुंजीबादको प्रकृति र स्वरुप मुक्तिकामी छैन । शोषण यसको आधारशिला हो ।

नेपालका नारीले सामन्ती व्यवस्थाको बिरोध र पारिवारिक सम्पत्तिमा हकको दावी गरेर आफ्नो र समाजको विकासकालागि जुट्न, शिक्षा, काम र ज्यालामा समान अवसरको हकको दावी गरेर पुंजीबादी व्यवस्थासंग जुध्न अझै बाँकी छ । दावी र बिद्रोहको आवाज प्रत्येकले सामान्तबादी तथा पुंजीबादी व्यवस्थाकै विरुद्ध लक्षित हुन आत्यावश्यक छ । अन्यथा ११२ औं अन्तराष्ट्रिय श्रमिक नारी दिवश ¥याली र मीठो भाषणमा नै सिमित हुने निश्चित छ ।