नेपाल विश्वकै उत्कृष्ट पर्यटकीय गन्तव्यस्थल हो भन्ने कुरा त बेलाबेला विदेशी सञ्चार माध्यम र विश्वका विभिन्न क्षेत्रमा यात्रा गराउने विभिन्न संघ/संस्थाले गर्ने सर्वेक्षणमा हाम्रो देश नेपाल कहिले एक, कहिले दुुई, कहिले तीन, कहिले चार,कहिले पाँच नम्बरमा पर्ने गरेकोले पनि देखाउँछ । स्मरणीय के छ भने, यस्तो सर्वेक्षणहरुमा नेपाल दश नम्बरभन्दा माथि कमै मात्र पर्ने गरेको छ ।

त्यस्तै साहसिक पर्यटनका लागि पनि नेपाल एक नम्बरमा नै पर्न आउँछ । तर, यस मामिलामा सर्भेक्षण नै भने भएको छैन । निश्चय नै पर्यटन सम्बन्धी कुनै पनि संघ–संस्थाले साहसिक पर्यटनका सम्बन्धमा सर्वेक्षण गरेमा नेपाल साहसिक पर्यटनका लागि पनि विश्वकै नम्बर एक गन्तव्यमा पर्दो हो ! हुन पनि हाम्रो देश नेपालमा साहसिक पर्यटनका लागि शेर्पेनी कोल, आमा लाप्चा, टाशी लाप्चा, मिङमाला पास, सेलेले पास (कञ्चनजंघा), थोरोङ पास, लार्के पास, नार/फु, चोला पास, रिञ्जोला पास, कागमारा पास, धम्पुस पास, थापा पास, नुमला–बगाला, छार्काभोट पास (माथिल्लो डोल्पाबाट मुस्ताङ निक्लने), गोसाईँकुण्ड पास, गाञ्जाला पास लगायत कयौं घाँटी/पास/कोलहरु रहेका छन् । जुन घाँटी/पास/कोलहरु साहसिक पदयात्रा गर्ने पर्यटकका लागि चुनौतीपूर्ण हुन्छ । सितिमिति खालका पर्यटकहरुले त यस्ता साहसिक पदयात्रामा जान हत्तपत्त आँट नै गर्दैनन् ! हो, त्यस्तै घाँटी/पास/कोलहरुमध्येमा पनि नेपालकै सबैभन्दा उच्च हिमाली क्षेत्र पार गरेर पदयात्रा गरिने ‘शेर्पेनी कोल’को बारेमा यहाँ छोटो चर्चा गरिएको छ ।

अरुण उपत्यका केबल संसारको होचो उपत्यका मात्र नभएर करिब छ सय प्रजातिका चरा–चुरुङ्गीको बासस्थान पनि हो । त्यतिमात्रै होइन, कतिपय नेपालमा मात्रै पाइने जातका चरा पनि यहाँ पाइन्छन् ।

हिले–तुम्लिङटार हुँदै पैदल मार्ग र काठमाडौं वा विराटनगर–तुम्लिङटार हवाइजहाज मार्फत जान सकिने यो पदयात्रामा कुनैकुनै पदयात्री समूह लुक्ला, क्षेत्र–ला, खारे, मेरा–ला हुँदै तुम्लिङटार निक्लन्छन् । कोही भने मेरा–लाबाट आम्फु लाप्चा हुँदै छुकुङ निक्लेर लुक्ला फर्कन्छन् । स्मरणीय छ, तुम्लिङटार विश्वकै होचो उपत्यका पनि हो । खास गरी अधिकांश विदेशी पर्यटकहरु तुम्लिटारसम्म हवाईजहाजमा जान्छन् । तुम्लिङटारबाट खाँदबारी, मानेभज्याङ–चिचिला–नुम–टासी गाउँ–खोङ्मा डाँडा–तुम्बुक–याङले खर्क– हिलारी बेस क्याम्प हुँदै शेर्पेनी कोल पास गर्छन् । तुम्लिङटार अरुण उपत्यका भित्र पर्दछ । अरुण उपत्यका केबल संसारको होचो उपत्यका मात्र नभएर करिब छ सय प्रजातिका चरा–चुरुङ्गीको बासस्थान पनि हो । त्यतिमात्रै होइन, कतिपय नेपालमा मात्रै पाइने जातका चरा पनि यहाँ पाइन्छन् ।

यो पदयात्रा मार्गमा विभिन्न उपमार्गहरु पनि चल्तीमा छन् । तापनि मानेभञ्ज्याङ, चिचिला, नुम, सेदुवा, टासीगाउँ, खोङ्मा डाँडा, नुम्बुक, हिलारी बेस क्याम्प हुँदै शेर्पेनी कोल (६,१२५ मिटर) बढी चल्तीमा रहेको छ । शेर्पेनी कोल (६,१२५ मिटर) मा एकदिन क्याम्प गर्नुपर्छ । यो ठाऊँ सीधा भिरालो ठाऊँमा छ । यहाँ सँधै हिउँ नै हिउँले ढाकेको हुन्छ । निलो जमेको हिऊँको ढीक्का ‘ब्लु आइस’को बाटो भएर हिंड्नुपर्छ । अर्को दिन ५ हजार दुइृसय मिटरको हाराहारीमा बरुणत्चे हिमालको क्याम्प–१ मा बास बस्नु पर्छ । टासी गाऊँपछि खर्क–चउरमात्रै छ । हिलारी बेस क्याम्पदेखि हिउँमाथि हिँड्न सुरु गर्नु पर्छ । हिलारी बेस क्याम्प चारहजार दुईसय मिटरको उचाई छ । शेर्पेनी कोल र बरुणत्चे–१, (६,२०० मिटर) को सेरोफेरोमा पदयात्रीहरु यात्रा गर्दाको दिन खुबै सास्ती खेपीरहेका हुन्छन् । किनभने, हिउँमाथि यात्रा गरिरहेका हुन्छन् । भारी बिसाउन, आराम गर्नका लागि ठाउँ पनि हुँदैन । थकाई लागेमा हिउँमाथि नै थचारिएर सास लिन्छन् । यो बेला उनीहरुको हालत हेरि नसक्नुको हुन्छ ।

दिउँसोको चर्को घाममा हिउँ टल्किएर केही देखिने होइन । अनि डोरीबाट मान्छे र सासामान झार्ने क्रममा तल बस्ने साथीले गलत संकेत दियो भने दुर्घटना पक्का ? त्यसैले यो मार्गमा पदयात्रा गर्न सफल भएमा जुनसुकै पर्यटक पनि आफुलाई गौरववान्तित र भाग्यमानी भएको ठान्छन् ।

सबैभन्दा दुःख भरियाहरुको हुन्छ । उच्च हिमाली भेगमा अक्सिजनको कमी र चिसो बढी हुने र, त्यही कारण फोक्सोले कम काम गर्ने हुनाले सास फेर्न गाह्रो भएर स्वाँस्वाँ हुने र बढी चिसोका कारण दिमागमा पानी जम्ने संभावना हुने हुनाले कोही कोही सिकिस्तै बिरामी हुन्छन् । केसैकसैको ज्यानै जान्छ । कोही पास गर्ने क्रममा ढंग नपुगेर डोरीबाट चिप्लिएर पनि सिलटिम्बुर खान्छन् ! हुन पनि लगभग पाँच/छ सय मिटर जति डोरी टाँग्नु पर्छ, शेर्पेनी कोल पास गरेर बरुणत्चे आउने दिन । यो दिन मान्छे, खाना, पाल, बेडिङ प्रायः सबै सरसामान डोरीबाट पास गर्नुपर्छ । कतिपय भरियाले खानाको भारी छोडेर हिँंड्छन् । ज्यानभन्दा ठूलो के नै हुन्छ र ? त्यसरी छाडेको खानाहरु बीचबाटोमा प्रशस्तै देख्न/भेट्न सकिन्छ ।

वास्तवमा गाईड/शेर्पाहरु टेक्निकल्ली र फिजिकल्ली तगडा भएनन् भने यो यात्रामा धेरै नै कठिनाई आइपर्छ । डोरी कसले टाङ्ने ? भरियालाई कसले सहयोग गर्ने ? ग्रुपलाई कसले डो¥याउने ? दिउँसोको चर्को घाममा हिउँ टल्किएर केही देखिने होइन । अनि डोरीबाट मान्छे र सासामान झार्ने क्रममा तल बस्ने साथीले गलत संकेत दियो भने दुर्घटना पक्का ? त्यसैले यो मार्गमा पदयात्रा गर्न सफल भएमा जुनसुकै पर्यटक पनि आफुलाई गौरवान्वित र भाग्यमानी भएको ठान्छन् ।

यसरी शेर्पेनी–कोल पास जस्तो उच्च क्षेत्रमा रहेको खतरापूर्ण पदयात्रा गर्न सफल भएको खुशियालीमा लुक्ला आएको दिन (अन्तिम दिन) कार्टुनका कार्टुन बियर फोर्छन् । यात्रा अवधिभरको दुःख–कष्ट बिर्सेर मजा लिन्छन् । रमाइलो गर्छन् । कमाई गर्न, रकम बचत गर्न सके भविश्यमा पुनः दोहोर्याएर आउने वाचा गर्दै लगभग एक महिना सँग–सँगै रहेका आफ्ना स्टाफ (नेपाली) हरुसँग बिदावारी भएर लुक्लाबाट चिलगाडी हुँदै काठमाण्डौतर्फ उड्छन्, ती भाग्यमानी साहसिक पर्यटकहरु ।