संखुवासभा: संखुवासभाका दीपेन्द्र वान्तवाले दुई दशक लामो समय पत्रकारिता पेशामा समर्पित गरे। उनले चलाएको कलम र शब्दहरूमा परिवर्तनका संवाहक बनेर नदीझैँ यत्रतत्र बग्थ्यो।
उनले खोज्ने प्रत्येक खोज अनुसन्धानमा जनताले सुन्ने, हेर्ने र राज्यलाई खबरदारी गर्ने काम हुन्थ्यो तर पछिल्लो समय उनको यात्रा मोडिएको छ। उनी पत्रकारिता पेशालाई बिट मार्दै जनताको काम गर्ने पेशा रोज्दै छन्। अर्थात् उनी यति वेला खाँदबारी नगरपालिका प्रमुख पदका लागि दौडधुपमा छन्।
सधैँ जस्तो हुँदो हो त उनी जनतालाई सूचित गराउन र राज्यलाई खबरदारी गर्ने खोजमूलक रिपोर्ट तयारीको दौडधुपमा व्यस्त रहन्थे तर पछिल्लो समय उनको दैनिकी फेरिएको छ। उनको खोज अनुसन्धान अबको नेतृत्व र जनतासमक्ष पुग्ने राजनीतिक एजेन्डा कस्तो रहनुपर्छ भन्ने विषयमा रहन्छ।
हिजोका दिन उनी नेतृत्वलाई प्रश्न गर्ने स्थानमा रहँदा जुन सवाल जवाफले राज्यका कैयौँ संयन्त्रमा तरंग छाएको थियो तर पछिल्लो समय आफूले जवाफ दिने स्थानमा प्रवेश गर्ने दौडधुपका क्रममा उनी जनतालाई दिनुपर्ने जवाफ र विकासका योजनाका खोजीमा व्यस्त देखिन्छन्।
अनुसन्धानको नतिजाका आधारमा चुनावी मैदानमा
संखुवासभाको समग्र विकास र नेतृत्वको बागडोर सम्हाल्न कस्तो एजेन्डाको आवश्यकता छ भन्ने विषयलाई लिएर उनी लामो समयदेखि खोज अनुसन्धान गर्दै आइरहेका छन्।
उनी यतिवेला वैशाख ३० गतेको स्थानीय निर्वाचनमा जनताले सोध्ने प्रश्नको उत्तरपुस्तिका खोज्दै संखुवासभा जिल्लाको गाउँबस्ती‚ कुनाकन्दरामा दौडिरहेका छन्। उनी आफूले गरेको खोज अनुसन्धानको नतिजाको आधारमा चुनावी मैदानमा जाने धारणा राख्छन्।
त्यसो त उनले नगरप्रमुखको उम्मेदवारका लागि आकांक्षी बन्नुअघि नै काठमाडौँबाट फ्याक्ट नेपाललाई संखुवासभा बोलाएर अनुसन्धान गराएका थिए। अनुसन्धानमा तयार पारिएको तथ्यांकको आधारमा एजेन्डा तयार पारेर चुनावमा जाने उनको योजना रहेको छ।
‘हामीले सर्वेक्षणका क्रममा स्थानीयले सामना गरिरहेका पाँचवटा शीर्ष मुद्दाहरू पत्ता लगायौँ’, शिक्षा, स्वास्थ्यसेवा र उचित सडक जस्ता पूर्वाधार आजको संसारमा सबै आवश्यकता हुन्’, उनी भन्छन्, ‘यी तत्त्वहरूको अभावमा समुदाय कसरी फस्टाउन सक्छ? प्रत्येक तत्त्व एकअर्कामा निर्भर छ। अनुसन्धानबाट आएका आधारलाई टेकेर चुनावी मैदानमा जाने हो।’
सम्भव छ त ?
पैसा र पावरले चुनाव जित्ने पुरानो शैलीलाई चिरफार गर्न ‘प्रकृति, सुशासन र संस्कार अबको खाँदबारीको आधार’ सहितको नारा लिएर चुनावी मैदानमा उत्रिन तयार रहेका दीपेन्द्रका लागि त्यति सहज नहुँदो हो। यद्यपि उनी खोज र अनुसन्धानबाट जनताका समस्या र हल खोज्दै आइरहेका छन्। उनी आमजनताले आफ्नो प्रतिनिधिहरूबाट के अपेक्षा राख्छ भन्ने विषय सर्वेक्षणको उद्देश्य रहेको बताउँछन्।
जनप्रतिनिधिको हैसियतमा जनताले के परिवर्तन चाहन्छन् भन्ने जान्न र समस्या समाधान गर्ने जिम्मा प्रतिनिधिको हातमा रहेको बताउने उनी समस्या थाहा नभएसम्म कुनै काम गर्न नसकिने बताउँछन्।
‘जनप्रतिनिधिको हैसियतमा जनताले के परिवर्तन चाहन्छन् भन्ने जान्न र समस्या समाधान गर्ने जिम्मा प्रतिनिधिको हातमा हुन्छ’, उनी भन्छन्, ‘यसका लागि पहिले समस्या बुझ्नुपर्छ, यो सर्वेक्षण सञ्चालन गर्नु मेरो यही लक्ष्य थियो।’
पत्याउलान् त युवालाई ?
पछिल्लो समय वर्षौंदेखि शक्तिको उपयोग गरिरहेका पुरानो पुस्ताका अगाडि नयाँ आउने युवा पुस्तालाई अपरिपक्क देख्ने शैली अझै पनि गएको छैन। पुरानो पुस्ताले सहजै आउने युवालाई राजनीति शक्ति हस्तान्तरण गर्न गाह्रो मान्छन्।
यस्तै पेचिलो बन्दै गएको राजनीतिक पुस्ता हस्तान्तरणको बीच पनि खाँदबारीको नेतृत्वको बागडोर सम्हाल्न सक्ने आत्मविश्वासका साथ दीपेन्द्र अगाडि बढिरहेका छन्।
वर्षौंदेखि बसेको पुरानो विचार र धारणा परिवर्तन गर्न सहज नभएको अनुभव उनलाई थाहा नभएको पनि होइन तर यसलाई चुनौतीसँगै अवसरका रूपमा लिएका छन्। दीपेन्द्रले आफूले पाएको प्लाटफमलाई सही तरिकाले देखाउन सके थोरै बहुत परिवर्तनको मार्गमा लग्न सकिने बताउँछन्।
पछिल्लो समयको राजनीति पुरानो शैलीको नभएको र नेपाली कांग्रेसमा धेरैजसो केन्द्रमा युवाहरू नै रहेकाले पनि असहज नहुने उनी बताउँछन्। सकारात्मक धारणा भएका अबको युवाले जोड दिए राजनीतिमा हुने पुरानो शैली फेरिँदै जाने सक्ने उनी दावी गर्छन्।
‘पुरानो शैलीलाई चिर्न नयाँ दृष्टिकोणका साथ नयाँ पुस्ता आवश्यक छ, मैले राजनीति र भावी पुस्ताबीचको गहिरो खाडल देखेको थिएँ’, उनले भने, ‘जे होस्, हालका दिनमा मैले राजनीतिमा युवाहरूको चासोमा अचानक परिवर्तन भएको देखेको छु र आकर्षण पनि छ।’
पत्रकारिताबाट सिकेको राजनीति
संखुवासभाको तत्कालीन हिमालय मा.वि.बाट एसएलसी पास गरेर उच्च शिक्षा हासिल गर्न काठमाडौँ हानिएका उनी व्यवस्थापनका विद्यार्थी हुन्। चाहनाले पत्रकारिता पेशालाई अँगालेको बताउने उनी समयसँगै यो पेशामा भिजेको बताउँछन्।
सञ्चार क्षेत्रको बृहत् आकारबाट समाजका गतिविधि राजनीतिक पृष्ठभूमिलाई नियाल्न पुगेका उनी आफूले बुझेका कुरा व्यवहारमा उतार्न राजनीति मैदानमा उत्रिने निर्णय गरेको बताउँछन्। उनी राजनीतिक पृष्ठभूमिबाट आएका भने होइनन्। उनका बुवा नेपाल प्रहरीका सेवानिवृत्त हवल्दार हुन्।
‘मेरा बाजेहरूले पनि राजनीति गर्नुभएको हो तर मेरो बाल्यकाल भने नितान्त प्रहरी पृष्ठभूमिमा बित्यो’, उनी सुनाउँछन्, ‘मेरा बुवा नेपाल प्रहरीका सेवानिवृत्त हवल्दार हुनुहुन्छ’, उनी थप्छन्, ‘राजनीति अग्रजहरूबाट सिकेँ, मैले अँगालेको पेशाबाट पनि सिक्ने अवसर पाएँ।’
विकृति हटाउन राजनीतिमा
च्यानल नेपालदेखि पत्रकारिता यात्रा आरम्भ गरेका वान्तवाले कान्तिपुर टेलिभिजन हुँदै एपी वान टेलिभिजनमा लामो समय काम गरिसकेका छन्। पत्रकारितासँगै उनी आफ्नै व्यवसायमा पनि आबद्ध छन्।
राजनीति पेशाभन्दा पनि सामाजसेवा भएको बताउने उनी समाज रूपान्तरणका लागि पत्रकारिता पेशा माध्यम मात्रै रहेको उनी बताउँछन्। सञ्चारक्षेत्रको माध्यमबाट समाजमा देखिएको विकृति हटाउन आफैँ ‘एक्टर’को रूपमा अघि बढ्छु भन्ने महसुसले राजनीतिक यात्रामा होमिएको उनी बताउँछन्।
‘मेरो जीवनको २० वर्ष सञ्चार क्षेत्रमा सकियो। सञ्चारकर्मीको आँखाले देखेको सामाजिक विकृति हटाउन जनतासँगै मैदानमा रहेर काम गर्छु भन्ने सोच आयो’, उनी सुनाउँछन्, ‘राजनीतिक दल त मेरो ‘प्लाटफम’ मात्रै हो, राजनीति राज्यको नीति तथा अवधारणा भएकाले यसको सम्बन्ध सभ्यता, संस्कार र संस्कृतिसँग जोडिएको हुन्छ।’ उनी थप्छन्, ‘राजनीति पेशा होइन, राजनीति विशुद्ध सामाजिक सेवा हो, यसलाई कमाइ खाने भाँडो बनाउनु हुँदैन।’
संखुवासभाको माटोले तान्यो
आफ्नो बाल्यकालको सम्झनालाई समेट्दै २० वर्षपछि संखुवासभा फर्किएका दीपेन्द्रलाई हिजोको संखुवासभा र आजमा केही परिवर्तन महसुस नभएको बताउँछन्।
संखुवासभाको हावा, त्यहाँको उर्वर माटो र आफू हिँडेको बाटोले संघीय राजधानीको सुख सुविधा छोडेर अबको भविष्य र राजनीतिक यात्रा जन्मभूमिमा नै तय गरेका दीपेन्द्रले संखुवासभाको समग्र विकास र विचार परिवर्तन हुनुपर्नेमा जोड दिन्छन्। २० वर्षअघि भोगेका अभाव अझै पनि खड्किरहेकाले आफ्नै जन्मभूमि बनाउनुपर्ने आभास भएरै जिल्ला फर्किएको उनी बताउँछन्।
‘म जन्मेको खाँदबारी। यहीँ हुर्कें र पढेँ, यही वातावरणमा भिजेर ‘म’ बनेँ’, उनी सुनाउँछन्, ‘म उच्च शिक्षा हासिल गर्न काठमाडौँ भित्रिए २० वर्षपछि पुनः खाँदबारी फर्केर आउँदा मैले केही परिवर्तन पाइनँ। थोरै घरहरू बने, नयाँ मान्छे आए होलान् तर भिन्नता देखिनँ।’ उनी थप्छन्, ‘हिजो हिँडेका बाटा उस्तै जीर्ण छन्, खानेपानीको अभाव उस्तै छ। हिजोका पुस्ताका बाआमा, काकाकीको अवस्था उस्तै छ, यसले पनि मलाई खाँदबारी तान्यो।’
अबको पुस्ताले पहिलेको पुस्ताले झैँ समस्या र अभावको जीवनशैली भोग्नु हुँदैन र नयाँ पुस्ताले नया कुराको अनुभूति गर्नु पाउनुपर्छ भन्ने धारणा उनी राख्छन्।
प्रतिक्रिया